Knidos’un Anakara Bölümünde Ele Geçen Geç Roma C Kırmızı Astarlı Seramikleri
Songül SÖZEL
Öz
Knidos, Akdeniz ve Ege Denizi’ni birleştiren stratejik konumu sayesinde Antik Çağ’ın en önemli liman kentlerinden biri olarak öne çıkmıştır. Bu özel konum, kenti sadece bölgesel değil, uluslararası ticaretin de merkezlerinden biri haline getirmiştir. Arkeolojik kazılarda, Klasik Dönem’den Geç Antik Çağ’a kadar, Knidos’un yalnızca bir deniz ticareti merkezi olmadığı, aynı zamanda seramik üretiminde de güçlü bir yerel ekonomi geliştirdiği anlaşılmıştır. Kentte yoğun olarak üretilen seramikler, ticaretteki etkinliğini ve ekonomik büyüklüğünü kanıtlayan başlıca unsurlardandır. Özellikle Kırmızı Astarlı Seramikler gibi geniş üretim hacmine sahip ürünler, Knidos’un çevre bölgelerle olan ticari ilişkilerinde önemli bir rol oynamış, kentin uluslararası ticaret ağlarındaki yerini güçlendirmiştir. Bunun yanı sıra, kente ithal edilen çeşitli seramik kaplar, Knidos’un üretici olmanın ötesinde, aktif bir tüketim merkezi olarak da işlev gördüğünü göstermektedir.
Bu çalışma, Knidos antik kentinin Geç Antik Çağ’daki ticari faaliyetlerine odaklanarak, kentin ekonomik ve sosyo-kültürel dinamiklerini derinlemesine incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırmada özellikle Anakara bölümünden ele geçen Geç Roma C Kırmızı Astarlı Seramikleri detaylı bir şekilde değerlendirilmiştir. Bu seramik grubu, Knidos’un hem Batı Anadolu kıyı kentleriyle olan deniz ticaretindeki etkin rolünü hem de bölgesel etkileşim ağlarındaki yerini aydınlatmak açısından önemli bilgiler sunmaktadır. Ayrıca, bu kapların form dağılımlarının ve üretim tekniklerinin analizi, kentin iç ticaret ağına ve yapılar arasındaki işlevsel bağlantılara ışık tutmaktadır. Bu bağlamda, çalışma yalnızca seramiklerin üretim ve ticaret sürecini değil, aynı zamanda kentin ekonomik yapısını, dış ilişkilerini ve günlük yaşam üzerindeki etkilerini de açıklamayı hedeflemektedir. Knidos’un Geç Antik Çağ’daki ticari bağlantılarının analiz edilmesi hem bölgesel hem de Akdeniz çapında ticaret ağlarının daha iyi anlaşılmasına katkı sağlamaktadır.
Antik Kaynaklar
Hdt. (Herodotos, Historiae). Herodot Tarihi, Çev: M. Ökmen. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Modern Kaynaklar
Abadie-Reynal, C. 2007. La céramique romaine d’Argos: Fin du IIe siécle avant J.-C.–fin du IVe siécle aprés J.-C. Études Péloponnésiennes XIII. Paris: École Française d’Athènes.
Abadie-Reynal, C. ve J.P. Sodini. 1992. La céramique paléochrétienne de Thasos (Aliki, Delkos, fouilles anciennes). Études Thasiennes XIII. Athens: École Française d’Athènes, Diffusion de Boccard.
Adak-Adıbelli, I. 2006. “Tarsus Geç Roma Seramiği”. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi.
Adamsheck, B. 1979. Kenchreai, Eastern Port of Corinth IV: The Pottery. Leiden: E. J. Brill.
Akyürek, N.E. 1992. “Terra Sigillata aus dem Heiligtum des Apollon Smintheios.” Studien zum Antiken Kleinasien II, Ed. A. Schütte, 125-166. Bonn: Rudolf Habert Akademie Verlag
Anderson-Stajanović, V.R. 1992. Stobi: The Hellenistic and Roman Pottery. Stobi, Results of the Joint American-Yugoslav Archaeological Investigations 1970-1981, vol. 1. Princeton: Princeton University Press.
Arsen’eva, T.M. ve K. Domzalski. 2003. “Late Roman Red Slip Pottery from Tanais.” Eurasia Antiqua 8: 415-491.
Băjenaru, C. 2014. “Some Rare Late Roman Fine Wares Discovered in the Central Sector of the Late Roman City at Histria.” Pontica XLVII, Supplementum III: Histria, Histoire et Archéologie en Mer Noire, Ed. L. Buzoianu, 239-247. Constanța: Muzeul de Istorie Națională și Arheologie Constanța.
Berndt, M. 2003. Funde aus dem Survey auf der Halbinsel von Milet (1992-1999), Kaiserzeitliche und Frühbyzantinische Keramik. Internationale Archäologie 79. Rahden: Marie Leidorf GmbH.
Bieg, G., B. Tekkök ve R. Aslan. 2006. “Die Spätrömische Besiedlung der Troas-Eine Überblick.” Studia Troica 16: 147-169.
Casasola, D.B. 2007. “Contextos cerámicos en el área del Estrecho de Gibraltar (ss. V-VII d.C.). Hacia el replanteo de la dinámica urbana, económica y comercial tardorromana.” LRCW 2. Late Roman Coarse Wares, Cooking Wares and Amphorae in the Mediterranean: Archaeology and Archaeometry, Eds. M. Bonifay ve J. C. Treglia, 109- 117. BAR-International Series 1662. Oxford: Archaeopress.
Civelek, A. 2021. “Phokaia Sahil Yolu Kırmızı Astarlı Seramikleri.”, Arma Dergisi I, 41-65.
Conrad, S. 2007. “Die Gefäßkeramik.” Iatrus-Krivina – Spätantike Befestigung und frühmittelalterliche Siedlung an der Unteren Donau, Band VI: Ergebnisse der Ausgrabungen 1992-2000. Limesforschungen 28: 209-264. Mainz: Verlag des Römisch-Germanischen Zentralmuseums.
Crowfoot, J.W., G.M. Crowfoot ve K.M. Kenyon. 1957. The Objects from Samaria. London: Palestine Exploration Fund.
Diogo, A.M.D. ve L. Trindade. 1999. “Ânforas e sigillatas tardias (claras, foceenses e cipriotas) provenientes das escavações de 1966/67 do teatro romano de Lisboa.” Revista Portuguesa de Arqueologia 2 (2): 83-95.
Doğer, L. 2007. “Byzantine Ceramics: Excavations at Smyrna Agora (1997-98 and 2002-03).” Çanak. Late Antique and Medieval Pottery and Tiles in Mediterranean Archaeological Contexts, Eds. B. Böhlendorf-Arslan, A.O. Uysal ve J. Witte-Orr, Byzas 7, 97-122. İstanbul: Ege Yayınları.
Doksanaltı, E.M. 2006. “Knidos Kap-Krio Kazı Alanı”. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi.
Doksanaltı, E.M. 2007. “Knidos-Kap Krio Yerleşim Alanı.” İdol 33: 2-17.
Doksanaltı, E.M. 2020. “Knidos ‘Liman Caddesi’ Geç Antik Dönem Atölye/Dükkân ve Buluntuları.” Olba XXVIII: 377-420.
Doksanaltı, E.M., D. Sevmen, İ. Karaoğlan, L.U. Erdoğan ve C. Özgan. 2015. “Knidos Kazı ve Araştırmaları: 2012-2013.” 36. Kazı Sonuçları Toplantısı 2: 527-535.
Doksanaltı, E.M., D. Sevmen, İ. Karaoğlan, C. Özgan ve E. Aslan. 2016. “Knidos Kazı ve Araştırmaları 2014.” 37. Kazı Sonuçları Toplantısı 3: 57-82.
Doksanaltı, E.M., İ. Karaoğlan ve D.O. Tozluca. 2018. Knidos Denizlerin Buluştuğu Kent. Ankara: Bilgin Kültür Sanat.
Doksanaltı, E.M., İ. Karaoğlan ve İ.M. Mimiroğlu. 2019a. “The Harbor Chapel Complex of Knidos.” Anodos 13: 131-146.
Doksanaltı, E.M., İ. Karaoğlan, E. Aslan, İ.M. Mimiroğlu, L.U. Erdoğan, D.O. Tozluca ve G. Ünver. 2019b. “2017 Yılı Knidos Kazıları.” 40. Kazı Sonuçları Toplantısı 2: 45-64.
Doksanaltı, E.M., İ. Karaoğlan, D.O. Tozluca, K.M. Selek ve S. Sözel. 2022. “Knidos-Burgaz-Emecik Apollon Kutsal Alanı Kazı ve Araştırmaları: 2019-2020.” 42. Kazı Sonuçları Toplantısı 2: 143-165.
Doksanaltı, E.M. ve Z. Gider-Büyüközer. 2019. “The Harbor Street Heroon in Knidos.” Anodos 13: 109-129.
Doksanaltı, E.M. ve S. Sözel. 2024. “Knidos’un Geç Antik Dönem Kandilleri.” Höyük 13: 143-164.
Dore, J. 1989. “The Coarse Pottery.” Excavations at Sabratha 1948-1951, Vol. II, Part 1: The Amphorae, Coarse Pottery and Building Materials, Eds. N. Keay ve J. Dore, 87-248. London: Society for Libyan Studies.
Eiwanger, J. 1981. Keramik und Kleinfunde aus der Damokratia-Basilika in Demetrias. Demetrias IV, Teil 1-2. Bonn: Rudolf Habelt.
El-Khouri, L. 2014. “Late Roman Fine Pottery from Gadara (Umm Qais), 2011 Season of Excavation.” Mediterranean Archaeology and Archaeometry 14 (2): 115-138.
Ergül, G. 2019. “Parion Roma Hamamı 2014 Kazı Çalışmalarından Bir Grup Geç Roma Seramiği.” Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 2 (1): 32-58.
Ergürer, H. E. 2012. “Parion Roma Seramiği.” Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi.
Ergürer, H. E. 2016. “Sigillata ve Geç Roma Kırmızı Astarlı Seramikleri.” Parion Roma Tiyatrosu, 2006-2015 Yılı Çalışmaları, Mimarisi ve Buluntuları, Eds. C. Başaran ve E. Ergürer, 23-164. Ankara: Pozitif Matbaacılık.
Erol, D. 2010. “Smyrna Devlet Agorasında Ele Geçen Terra Sigillata ve Geç Roma Seramiği.” Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi.
Fındık, E. F. 2010. “Late Roman-Early Byzantine Pottery from the Excavations of St. Nikolaos Church in Myra.” Proceedings of the International Symposium Trade and Production Through the Ages, Konya, 25-28 November 2008, Eds. E. M. Doksanaltı ve E. Aslan, 97-114. Konya: Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dijital Baskı Merkezi.
Fırat, M. 2011. “Seramik Çöplüğü Alanı Verileri Doğrultusunda Phokaia Kırmızı Astarlı Kapları.” Prof. Dr. Ömer Özyiğit’e Armağan, Eds. E. Okan ve C. Atilla, 163-180. İstanbul: Ege Yayınları.
Gassner, V. 1997. Das Südtor der Tetragonos-Agora: Keramik und Kleinfunde. Forschungen in Ephesos XIII/1 (1). Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
Gürbüzer, M. 2018. “Late Roman Pottery from a Building in Klazomenai.” Olba XXVI: 123-176.
Harper, R.P. 1980. “Athis-Neocaesareia-Qasrin-Dibsi Faraj.” Le moyen Euphrate, zone de contacts et d’échanges, Ed. J.-Cl. Margueron, 327-341. Leiden: Brill.
Hayes, J.W. 1972. Late Roman Pottery. London: British School at Rome.
Hayes, J.W. 1973. “Roman Pottery from the South Stoa at Korinth.” Hesperia 42 (4): 416-470.
Hayes, J.W. 1980. A Supplement to Late Roman Pottery. London: British School at Rome.
Hayes, J.W. 1983. “The Villa Dionysos Excavations Knossos: The Pottery.” BSA 78: 97-169.
Hayes, J.W. 1985. “Sigillate orientali.” Enciclopedia dell’arte antica classica e orientale. Atlante delle forme ceramiche II: Ceramica fine Romana nel bacino Mediterraneo (tardo-ellenismo e primo impero), 1-96. Roma: Istituto della Enciclopedia Italiana.
Hayes, J.W. 1992. Excavations at Saraçhane in Istanbul, Vol. 2, The Pottery. Princeton: Princeton University Press.
Hayes, J.W. 1997. Handbook of Mediterranean Roman Pottery. London: British Museum Press.
Hayes, J.W. 2001. “Early Christian Pottery from Knossos: The 1978-1981 Finds from Knossos Medical Faculty Site.” BSA 96: 431-454.
Hayes, J.W. 2008. Roman Pottery: Fine-Ware Imports. The Athenian Agora XXXII. Princeton, NJ: The American School of Classical Studies at Athens.
Hellström, P. 1965. Pottery of Classical and Later Date, Terracotta, Lamp and Glass, Labraunda. Swedish Excavations and Researches II.1. Lund: Gleerup.
Isler, H.P. 1969. “Heraion von Samos: Eine Frühbyzantinische.” AA 84: 202-237.
Japp, S. 2005. “Late Roman, Byzantine and Ottoman Pottery from Alexandria Troas.” Çanak. Late Antique and Medieval Pottery and Tiles in Mediterranean Archaeological Contexts, Eds. B. Böhlendorf-Arslan, A.O. Uysal ve J. Witte-Orr, Byzas 7, 55–72. İstanbul: Ege Yayınları.
Johnson, B.L. 2008. Ashkelon 2: Imported Pottery of the Roman and Late Roman Periods. Final Reports of the Leon Levy Expedition to Ashkelon, Volume 2. Eds. L.E. Stager ve J.D. Schloen. Winona Lake, IN: Eisenbrauns.
Jones, F.F. 1950. “Pottery.” Excavations at Gözlü Kule, Tarsus, Vol. 1: The Hellenistik and Roman Period, Eds. H. Goldman, 149- 296. Princeton: Princeton University Press.
Jones, F. F. (1950). The Hellenistic and Roman Periods. H. Goldman (Ed.). The Pottery
Excavations at Gözlükule, Tarsus I (ss. 149-296). Princeton University Press.
Kavaz-Kındığılı, B. 2020. “Zeytinliada Kırmızı Astarlı Seramikleri.” Atatürk Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 24: 239-264.
Kenrick, P.M. 1981. “Fine Ware of Hellenistic and Roman Period: The River Qoueiq, Northern Syria, and its Catchment Studies Arising from the Tell Rifa’at Survey 1977–79.” BAR 98, Ed. J. Matthers, 439–458. Oxford: BAR Publishing.
Kenrick, P.M. 2009. “Byzantine Trade, 4th–12th Centuries.” The Archaeology of Local, Regional and International Exchange: Papers of the Thirty-eighth Spring Symposium of Byzantine Studies, St John’s College, University of Oxford, March 2004, Ed. M.M. Mango, 263-272. London: Routledge.
Kenyon, K.M. 1957. Roman and Later Wares: Terra Sigillata, Samaria Sebaste III: The Objects from Samaria. London: Palestine Exploration Fund.
Korkmaz, Z. ve M. Tekocak. 2024. “Late Roman Red Slip Ware Found in Newly Excavated Buildings A and B in Anemurium: A Building Based Evaluation.” Anadolu Araştırmaları 30: 235-270.
Kramer, N. 2004. Gindaros: Geschichte und Archäologie einer Siedlung im nordwestlichen Syrien vom hellenistischen bis in frühbyzantinische Zeit. Rahden/Westf.: Verlag Marie Leidorf.
Ladstätter, S., ve R. Sauer. 2005. “Late Roman C-Ware und lokale spätantike Feinware aus Ephesos.” Spätantike und mittelalterliche Keramik aus Ephesos, Ed. F. Krinzinger, 143-201. Vienna: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
Langlotz, E. 1969. “Beobachtungen in Phokaia.” AA 1969 (3): 377-385.
Lockyear, K., T. Sly ve A. Popescu. 2006. “The Noviodunum Archaeological Project 2000-2004: Results and Conclusions from the Pilot Seasons.” Peuce, S. N. III-IV: 121-158.
Lund, J. 1995. “A Fresh Look at the Roman and Late Roman Fine Wares from the Danish Excavations Hama, Syria.” Hellenistic and Roman Pottery in the Eastern Mediterranean: Advances in Scientific Studies, Eds. H. Meyza ve J. Mlynarczyk, 135-161. Warsaw: Polish Academy of Sciences, Research Centre for Mediterranean Archaeology.
Magness, J. 1994. “The Pottery from Area V/4 at Caesarea.” AASOR 52: 133-145.
Meriç, R. 2002. “Späthellenistisch-römische Keramik und Kleinfunde aus einem Schachtbrunnen am Staatmarkt in Ephesos.” Ephessos IX, 3. Vienna: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
Mimaroğlu, S. 2017. “Myndos (Asar Adası) Geç Antik Dönem Seramikleri.” Sanat Tarihi Dergisi XXVI (2): 333–361.
Mimaroğlu, S. 2019. “Kadıkalesi/Anaia Kırmızı Astarlı Geç Roma Seramikleri.” Uluslararası XIX. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Eds. C. Ünal ve C. Gürbıyık, 73–97. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayımları.
Mimaroğlu, S. 2020. “Letoon Geç Roma–Erken Doğu Roma Dönemi Kırmızı Astarlı Seramikleri’nin Ön Değerlendirilmesi.” Cedrus VIII: 279-297.
Mitsopoulos-Leon, V. 1991. “Die Basilika am Staatsmarkt in Ephesos Kleifunde, 1. Teil: Keramik Hellenistischer und Römischer Zeit.” Ephesos IX, 2 (2). Vienna: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
Monacchi, D. 1988. “Ceramiche Sigillate.” Gortina I, Ed. A. Di Vita, 199-220. Rome: Panetto & Petrelli.
Opait, A. 1985. “Einige Beobachtungen zur spätrömischen Keramik mit rötem Überzug.” Dacia XXIX: 153–163.
Opait, A. 2004. “The Eastern Mediterranean Amphorae in the Province of Scythia.” Transport Amphorae and Trade in the Eastern Mediterranean: Acts of the International Colloquium at the Danish Institute at Athens, September 26-29, 2002, Eds. J. Eiring ve J. Lund, 293–308. Aarhus: Aarhus University Press.
Öz, C. 2022. “Andriake Limanı’nda Bulunan Geç Roma C Kırmızı Astarlı Seramikleri.” Arkhaia Anatolika 5: 305–331. https://doi.org/10.32949/Arkhaia.2022.53.
Öztaşkın, M. 2017. “Olympos Kazısı Seramik Buluntuları.” Olympos I: 2000-2014 Araştırma Sonuçları, Ed. B.Y. Olcay-Uçkan, 209–224. İstanbul: Akmed.
Özyiğit, Ö. 1991. “1989 Yılı Phokaia Kazı Çalışmaları.” Kazı Sonuçları Toplantısı XII (1): 127-154.
Pedersen, P. 2020. “Batı Küçük Asya Mimarlığında Ionia Rönesansı.” Karialılar, Denizcilerden Kent Kuruculara, Eds. O. Henry ve A. Belgin-Henry, 220-239. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.
Preite, A.D. 1997. “Sigillata Late Roman C (Phocaean Red Slip Ware).” Gortina II, Eds. A. Di Vita ve A. Martin, 155–192. Padova: Bottega d’Erasmo.
Pröttel, P.M. 1996. Mediterrane Feinkeramikimporte des 2. bis 7. Jahrhunderts n. Chr. im oberen Adriaraum und in Slowenien. Kölner Studien zur Archäologie der römischen Provinzen 2. Espelkamp: VML.
Quaresma, J.C. 2019. “Some hypothetical evolutionary lines relating to the Phocean Red Slip Ware types 3F/G, 3G and 3/10.” Pyrenae 50 (2): 133-150.
Ramos, A.C., T. Laço, R. Almeida ve C. Viegas. 2007. “Les céramiques communes du VIè s. du complexe industriel de salaisons de poissons de Lagos (Portugal).” LRCW 2. Late Roman Coarse Wares, Cooking Wares and Amphorae in the Mediterranean: Archaeology and Archaeometry, Eds. M. Bonifay ve J. C. Treglia, 85-98. BAR-International Series 1662. Oxford: Archaeopress.
Rendini, P. 1998. “Ceramiche del VI e VII secolo nell'area della villa di Giglio Porto (Isola del Giglio-GR).” Ceramica in Italia: 6-7 secolo. Atti del Convegno in onore di John W. Hayes, Roma, 11-13 maggio 1995, Ed. L. Sagui, 639-643. Sesto Fiorentino: All’Insegna del Giglio.
Reynolds, P. 2010. “Trade Networks of the East, 3rd to 7th Centuries: The View from Beirut (Lebanon) and Butrint (Albania) (Fine Wares, Amphorae and Kitchen Wares).” Late Roman Coarse Wares, Cooking Wares and Amphorae in the Mediterranean: Archaeology and Archaeometry, Eds. S. Menchelli, M. Pasquinucci ve S. Santoro, BAR Series 2185, 89-114. Oxford: Archaeopress.
Riley, J.A. 1975. “The Pottery from the First Session of Excavation in the Caesarea Hippodrome.” BASOR 218: 25-63.
Rodziewicz, M. 1976. Alexandrie I: La céramique romaine tardive d’Alexandrie. Varsova: Éditions scientifiques de Pologne.
Sanders, G.D.R. 1999. “A Late Roman Bath at Korinth: Excavations in the Panayia Field, 1995-1996.” Hesperia 64 (4): 441-480.
Sellers, O.R., D.C. Baramki ve W.F. Albright. 1953. “A Roman-Byzantine Burial Cave in Northern Palestine.” BASOR Supplementary Studies 15-16: 1-55.
Shkodra, B. 2006. “Ceramics from Late Roman Contexts in Durrës.” BSA 101: 427-457.
Slane, K.W. 1990. The Sanctuary of Demeter and Kore: The Roman Pottery and Lamps. Corinth 18 (2). Princeton: American School of Classical Studies at Athens.
Slane, K.W., ve G.D.R. Sanders. 2005. “Late Roman Horizons.” Hesperia 74 (2): 243-297.
Sözel, S. 2023a. “Knidos Kara ve Sualtı Çalışmaları Işığında ‘Late Roman 1 Amphoraları’.” 4th International Mediterranean Scientific Research Congress, June 15-16, 2023, Nicosia-Cyprus, Eds. Z. Altınay ve F. Altınay, 302-317.
Sözel, S. 2023b. “Knidos Kıbrıs Kırmızı Astarlı (Geç Roma D) Kapları.” Oannes-Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi 5 (2): 661–688.
Sözel, S. 2023c. “Knidos Küçük Tiyatro Batısından Ele Geçen Pişirme Kapları.” Propontica-Uluslararası Propontis Arkeolojisi Dergisi 1 (1): 83-105.
Sözel, S., K.M. Selek ve S.Y. Kılınç. 2021. “Evaluation of a Commercial Shop-Workshop (Place 3/Room 3) on the Knidos Harbor Street.” Anodos 15: 205-226.
Tekocak, M. 2006. “Kelenderis Roma Çağı Seramiği.” Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi.
Unterkircher, E. 1983. “Terra Sigillata aus dem Heraion von Samos.” AM 98: 173-214.
Uslu, S. 1994. “Phokaia Kazılarında Bulunmuş Terra Sigillatalar.” Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi.
Vapur, Ö. 2011. “Menderes Magnesiası Theatron Kazısı Seramik Buluntuları.” Anadolu/Anatolia 37: 143-193.
Volpe, G., L. Casavola, F. D’Aloia ve L. Pietropaolo. 1998. “Le ceramiche tardoantiche della villa di Agnuli (Mattinata, FG).” Ceramica in Italia: VI-VII secolo, Ed. L. Sagui, 723-734. Roma: Edizioni Quasar.
Waagé, F.O. 1933. “The American Excavations in the Athenian Agora: First Report.” Hesperia 2 (2): 279-328.
Waagé, F.O. 1948. “Hellenistic and Roman Tableware of North Syria.” Antioch on the Orontes IV. 1, Ceramic and Islamic Coins. Princeton: Princeton University Press.
Williams, C. 1989. Anemurium: The Roman and Early Byzantine Pottery. Toronto: Pontifical Institute of Mediaeval Studies.
Yıldız, V. 2022. “Soli Pompeiopolis Geç Roma C Seramikleri.” Arkeoloji Dergisi 29: 117-142. https://doi.org/10.51493/egearkeoloji.1119045.
Yılmaz, Z. 2007. “Spätantike Sigillaten aus Priene.” Çanak. Late Antique and Medieval Pottery and Tiles in Mediterranean Archaeological Contexts, Eds. B. Böhlendorf-Arslan, A.O. Uysal ve J. Witte-Orr, Byzas 7, 123-130. İstanbul: Ege Yayınları.
Zelle, M. 2003. “Funde spätantiker Sigillata in Assos.” Römische Keramik Herstellung und Handel, Eds. B. Liesen ve U. Brandl, 77–106. Mainz: Philipp von Zabern.
Sözel, S. 2024. “Knidos’un Anakara Bölümünde Ele Geçen Geç Roma C Kırmızı Astarlı Seramikleri.” Arkhaia Anatolika 7: 105-147. https://doi.org/10.32949/Arkhaia.2024.67