Murat DURUKAN

Öz

Dağlık bir topografyaya sahip olan Olba bölgesindeki küçük kırsal yerleşimler, arkeolojik çalışmaların ve yazılı belgelerin eksikliği sebebiyle tam olarak tanımlanabilir ve ayırt edilebilir durumda değildir. Kırsaldaki herhangi bir küçük yerleşimin mezra mı, köy mü veya çiftlik mi olduğunu anlamak hala güçtür. Bu belirsizlik, büyük çiftlikleri de kapsamaktadır ve tarımsal üretime yönelik kurulmuş olan bu tesisler, diğer küçük ölçekli yerleşimlerle karıştırılmaktadır. Bu karışıklık, zaten bilgi eksikliği bulunan Olba bölgesinin sosyal yapısının aydınlatılmasına hiç katkı vermediği gibi, tam tersi yönde sorunlara ve karışıklıklara yol açmaktadır.

Olba bölgesinin ortasında yer alan Asarkale’de bu kapsamda yapılan incelemeler, günümüze kadar buranın kırsal bir yerleşim merkezi olarak değerlendirilmesinin hatalı olduğunu, aslında Asarkale’nin büyük bir çiftlik olarak tanımlanması gerektiğini göstermiştir. Bunun yanı sıra Asarkale’de yapılan tespitler, Olba bölgesindeki büyük çiftlik örneklerini ararken dikkate alınması gereken parametrelerin ne tür farklılıklar gösterebildiğini ortaya çıkarmıştır. Daha önce tapınak olarak değerlendirilen yapının bir mezar anıtı olduğunun ve MS 1. yüzyıla değil, MS 2. yüzyıla ait olduğunun tespit edilmesi; yerel bir yöneticiye ait Roma evi olarak değerlendirilen yapının ise büyük bir çiftliğin villa rusticası olduğunun ortaya çıkması; geniş bir alana yayılan teraslı veya taşlardan arındırılmış tarım arazilerinin bu merkezden yönetildiğinin anlaşılması; villa rustica olarak adlandıran yapı formunun lokasyon ve plan tipi açısından nasıl şaşırtıcı özellikler taşıdığının fark edilmesi, bölgedeki diğer büyük çiftliklerin de anlaşılmasına ve tanımlanmasına yardımcı olacak tespitlerdir. Kısacası Asarkale; özellikle ilginç lokasyonu, yapı stoğu ve yapıların topografya ile ilişkisi bağlamında ele alındığında, Olba bölgesindeki büyük çiftliklerin diğer kırsal yerleşimlerden ayırt edilebilmelerini kısmen de olsa kolaylaştıracak önemli bir örnek olarak değerlendirilmelidir.

Dağlık bir topografyaya sahip olan Olba bölgesindeki küçük kırsal yerleşimler, arkeolojik çalışmaların ve yazılı belgelerin eksikliği sebebiyle tam olarak tanımlanabilir ve ayırt edilebilir durumda değildir. Kırsaldaki herhangi bir küçük yerleşimin mezra mı, köy mü veya çiftlik mi olduğunu anlamak hala güçtür. Bu belirsizlik, büyük çiftlikleri de kapsamaktadır ve tarımsal üretime yönelik kurulmuş olan bu tesisler, diğer küçük ölçekli yerleşimlerle karıştırılmaktadır. Bu karışıklık, zaten bilgi eksikliği bulunan Olba bölgesinin sosyal yapısının aydınlatılmasına hiç katkı vermediği gibi, tam tersi yönde sorunlara ve karışıklıklara yol açmaktadır.

Olba bölgesinin ortasında yer alan Asarkale’de bu kapsamda yapılan incelemeler, günümüze kadar buranın kırsal bir yerleşim merkezi olarak değerlendirilmesinin hatalı olduğunu, aslında Asarkale’nin büyük bir çiftlik olarak tanımlanması gerektiğini göstermiştir. Bunun yanı sıra Asarkale’de yapılan tespitler, Olba bölgesindeki büyük çiftlik örneklerini ararken dikkate alınması gereken parametrelerin ne tür farklılıklar gösterebildiğini ortaya çıkarmıştır. Daha önce tapınak olarak değerlendirilen yapının bir mezar anıtı olduğunun ve MS 1. yüzyıla değil, MS 2. yüzyıla ait olduğunun tespit edilmesi; yerel bir yöneticiye ait Roma evi olarak değerlendirilen yapının ise büyük bir çiftliğin villa rusticası olduğunun ortaya çıkması; geniş bir alana yayılan teraslı veya taşlardan arındırılmış tarım arazilerinin bu merkezden yönetildiğinin anlaşılması; villa rustica olarak adlandıran yapı formunun lokasyon ve plan tipi açısından nasıl şaşırtıcı özellikler taşıdığının fark edilmesi, bölgedeki diğer büyük çiftliklerin de anlaşılmasına ve tanımlanmasına yardımcı olacak tespitlerdir. Kısacası Asarkale; özellikle ilginç lokasyonu, yapı stoğu ve yapıların topografya ile ilişkisi bağlamında ele alındığında, Olba bölgesindeki büyük çiftliklerin diğer kırsal yerleşimlerden ayırt edilebilmelerini kısmen de olsa kolaylaştıracak önemli bir örnek olarak değerlendirilmelidir.