Arkhaia Anatolika

The Sanctuary of Hekate at Lagina in the 4th Century BC

Aytekin BÜYÜKÖZER

Arkhaia Anatolika 1. Sayı

Geliş Tarihi : 14.07.2018 | Kabul Tarihi : 07.10.2018

DOI : 10.32949/Arkhaia.2018.1 | Yayın Tarihi : 15.11.2018 17:09:27

Referanslar PDF İndir PDF Görüntüle

Lagina Hekate Kutsal Alanı Geç Hellenistik ve Erken İmparatorluk dönemlerindeki imar faaliyetleri ile son şeklini almıştır. Kutsal alanın dört tarafı Erken İmparatorluk Dönemi’nde inşa edilen Dor düzenindeki stoalarla çevrelenmiştir. Merkeze yakın bir noktada tapınak, tapınağın güneydoğusunda ise altar yer almaktadır. Buna karşın kutsal alanda halen devam eden çalışmalar sonucunda Hekate Tapınağı ve kültünün en azından MÖ 4. yy’a kadar gittiğini kanıtlayan verileri ulaşılmıştır. Bu çalışmanın amacı, kutsal alanın ve Hekate kültünün, arkeolojik ve epigrafik verilerden hareketle Lagina’da ne kadar eskiye gittiğini belirlemektedir. Bu kapsamda ilk olarak kutsal alanın kuzeydoğusunda tespit edilip daha sonra kutsal alanın dört bir tarafını çevrelediği anlaşılan peribolos mimari olarak kutsal alanın MÖ 4. yy’a kadar uzandığını gösteren en önemli kanıttır. Duvar, düz kenarlı, kabarık yüzeye sahip kaba yonulu dörtgen ve yamuk bloklardan çift sıra örgülü inşa edilmiştir. Bu örgü tekniği Stratonikeia Aşağı Kent Surları’nda, Kadıkulesi Tepesi’ndeki tamirat evrelerinde, batı ve kuzey surlarında da tespit edilmiş ve MÖ 4. yy’a tarihlendirilmiştir. Maussolos’un şehirleşme politikası çerçevesinde Stratonikeia’nın yanı sıra Lagina’da da imar faaliyetleri gerçekleşmiştir. Tapınak naosunda elde edilen veriler ise burada bir kült yapısı olduğu düşüncesini iyice pekiştirmiştir. Özellikle MÖ 4. ve 3. yy’a tarihlendirilen sikkelerin yoğunluğu, Hellenistik Dönem’e tarihlendirilen terrakota figürinler ve çok sayıda faltaşı burada korinth peristasisli yapıdan önce bir kült yapısını gösteren diğer arkeolojik kanıtlardır. Kutsal alanda çok sayıda yazıt bulunmuş ve yazıtların büyük kısmı Roma İmparatorluk Dönemi’ne tarihlendirilmiştir. Bununla birlikte kutsal alanda bulunan yazıtlardan üçünün MÖ 4. yy’a, birinin MÖ 197-166 yıllarına ait olduğu tespit edilmiştir. Bu yazıtların içerikleri burada bir kutsal alanının varlığını, bu alanın da Hekate’ye adandığını açıkça kanıtlar. Stratonikeia’nın isminin MÖ 430’dan 280’e kadar Hekatesia (Hekate’nin şehri) ismini alması da bölgede Hekate kültünün ne denli önemli olduğunun bir başka göstergesidir. Zaten Hekate Kültü MÖ 4 ve 3. yy’da çok güçlü olmalı ki MÖ 2. yy’ın sonunda korinth peristasisli görkemli tapınak yapılabilsin.

Ancient Literature

Vitr.

(=Vitruvius, De Architectura)

Mimarlık Üzerine On Kitap. Trans. S. Güven, İstanbul 1998.

Modern Literature

Ashton 2001	R. H. J. Ashton, “The coinage of Rhodes 408–c. 190 BC.”, Ed. A. Meadows, K. Shipton. Money and Its Uses in the Ancient Greek World, Oxford, 2001
Aydaş 2010	M. Aydaş, M.Ö. 7. Yüzyıldan 1. Yüzyıla Kadar Karya ile Rodos Devleti Arasındaki İlişkiler, İstanbul, 2010.
Aydaş 2012	M. Aydaş, “Mimar ve Heykeltıraş Thrason”, Ed. B. Söğüt. Stratonikeia’dan Lagina’ya Ahmet Adil Tırpan Armağanı, İstanbul, 2012, 47-72.
Aydaş 2015	M. Aydaş, “Stratonikeia ve Lagina / Polis ve Peripolion”, Ed. B. Söğüt. Stratonikeia ve Çevresi Araştırmaları, Stratonikeia Çalışmaları 1, İstanbul, 2015, 71-77.
Baumeister 2007	P. Baumeister, Der Fries des Hekateions von Lagina, Neue Untersuchungen zu Monument und Kontext, Byzas 6, İstanbul, 2007.
Bean 1987	G. E. Bean, Karia (Çev. B. Akgüç), İstanbul, 1987
BMC Caria	B. V. Head, A Catalogue of the Greek coins of Caria, Cos, Rhodes, London, 1897.
Büyüközer 2006	A. Büyüközer, Lagina Hekate Tapınağı’nın Matematiksel Oranları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya, 2006.
Büyüközer 2015	A. Büyüközer, “Lagina Hekate Kutsal Alanı Güney Propylonu”, Cedrus III (2015), 67-87. http://dx.doi.org/10.13113/CEDRUS.2015011396
Chamonard 1895	J. Chamonard, “Les Sculptures de la Frise du Temple d’Hekate a Lagina”, BCH 19 (1895), 235–262.
Gider 2005	Z. Gider, Laginadaki Dor Mimarisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli, 2005.
Gider 2012	Z. Gider, “Lagina Kuzey Stoanın Ön Cephe Düzenlemesi”. Ed. B. Söğüt. Stratonikeia’dan Lagina’ya, A. A. Tırpan’a Armağan. İstanbul, 2012, 263-280.
Gider-Büyüközer 2013	Z. Gider-Büyüközer, Karia Bölgesi Dor Mimarisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya, 2013.
Hanslik-Andree 1949	J. Hanslik-Andree, “Panamara”. RE XVIII-3 (1943) 450-456.
Hellström 2007	P. Hellström, Labraunda: Karya Zeus Labraundos Kutsal Alanı Gezi Rehberi. İstanbul, 2007.
Karlsson 1994	L. Karlsson, “Thoughts About Fortifications in Caria From Maussollos to Demetrios Poliorketes”, Eds. P. Debord - R. Descat. Fortifications et Défense du Territoire en Asie Mineure Occıdentale et Méridionale, Bordeaux, 1994, 141-154.
Knackfuß 1908	H. Knackfuß, Das Rathaus von Milet, Milet 1.2. Berlin, 1908.
Krischen 1922	F. Kirschen, Die Befestigungen von Herakleia am Latmos, Ed. T. Wiegand. Milet III. 2, Berlin, 1922.
McNicoll 1997	A. W. McNicoll, Hellenistic Fortifications From the Aegean to the Euphrates, Clarendon Press, Oxford, 1997
Mendel 1912	G. Mendel, Catalogue des Sculptures Grecques, Romaines et Byzantines du Musees Imperiaux Ottomans, Constantinople I- III, İstanbul, 1912.
Mert 2008	İ. H. Mert, Untersuchungen zur hellenistischen und kaiserzeitlichen Bauornamentik von Stratonikeia, IstForsch 50, Tübingen, 2008.
Ortaç 2001	M. Ortaç, Die hellenistischen und römischen Propyla in Kleinasien. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ruhr Üniversitesi. Bochum, 2001.
Pedersen 2012	P. Pedersen, “Lagina and the Ionian Renaissance”, Ed. B. Söğüt. Stratonikeia’dan Lagina’ya Ahmet Adil Tırpan Armağanı, İstanbul, 2012, 513-525.
Rumscheid 1994	F. Rumscheid, Untersuchungen zur Kleinasiatischen Bauornamentik des Hellenismus I-II. Mainz, 1994.
Schober 1933	A. Schober, “Der Fries des Hekateions von Lagina”, IstForsch 2, 1933.
Söğüt 2008	B. Söğüt, Naiskoi from the Sacred Percinct of Lagina Hekate Augustus and Serapis, (16-19 November 2007, Trnava), Anados 6-7 (2006-2007), Trnava, 2008, 421-431
Söğüt 2011	B. Söğüt, “Sarapis Relief from Lagina”, The Journal of Roman Archaeology 80, 2011, 294-302.
Söğüt 2013	B. Söğüt, “Stratonikeia’da Hellenistik Dönem Öncesi”, Ed. M. Tekocak. K. Levent Zoroğlu’na Armağan, İstanbul, 2013, 605-623.
Söğüt 2015	B. Söğüt, “Stratonikeia’nın Yerleşim Tarihi ve Yapılan Çalışmalar”, Ed. B. Söğüt. Stratonikeia ve Çevresi Araştırmaları, Stratonikeia Çalışmaları 1, İstanbul, 2015, 1-8.
SNG Finland I	U. Westermark - T. Tuukka, Sylloge Nummorum Graecorum/ Finland/ The Erkki Keckman Collection in the Skopbank, Helsinki 1 Karia. Helsinki, 1994.
SNG Muğla I	O. Tekin – A. Özdizbay, Sylloge Nummorum Graecorum, Turkey 8, Muğla Museum, Vol. I, Caria, İstanbul, 2012.
SNG München	H. R. Baldus, Sylloge Nummorum Graecorum Deutschland. Staatliche Münzsammlung München, Karien, München, 2006.
SNG Tübingen Karien	D. Mannsperger, Sylloge Nummorum Graecorum, Deutschland, Münzsammlung der Universität Tübingen 5, Karien und Lydien, Nr. 3307- 3886, München, 1994.
Şahin 1973	M. Ç. Şahin, "Lagina'dan (Koranza) İki Yazıt", Anatolia 17 (1973), 187–195.
Şahin 1976	M. Ç. Şahin, The Political and Religius Structure in the Territory of Stratonikeia in Caria, Ankara, 1976.
Şahin 1982	M. Ç. Şahin, Die Inschriften von Stratonikeia, IK 22.1. Bonn 1982.
Şahin 2002	M. Ç. Şahin, “New Inscriptions from Lagina, Stratonikeia and Panamara”, EpigrAnat 34 (2002), 1–21.
Şahin 2003	M. Ç. Şahin, “A Hellenistic Decree of the Chrysaoric Confederation from Lagina”, EpigrAnat 35 (2003), 1–7.
Şahin 2010	M. Ç. Şahin, The Inscriptions of Stratonikeia, IK 68, Bonn, 2010.
Tırpan 1996	A. A. Tırpan, “Lagina Kazısı 1993-1994”. XVII. KST-II (1996) 209-227.
Tırpan 1997	A. A. Tırpan, “Lagina Hekate Temenosu 1995”, XVIII. KST-II (1997) 309-336.
Tırpan 1998	A. A. Tırpan, “Lagina Hekate Propylonu 1996”, XIX. KST-II (1998) 173-194.
Tırpan – Söğüt 2001	A. A. Tırpan - B. Söğüt, “Lagina Hekate Temenosu 1999 Yılı Çalışmaları”, 22. KST-II (2001), 299–310.
Tırpan – Söğüt 2002	A. A. Tırpan - B. Söğüt, “Hekate Temenosu 2000 Çalışmaları”, 23. KST-II (2002), 343–350.
Tırpan – Söğüt 2005	A. A. Tırpan – B. Söğüt, Lagina, Muğla, 2005.
Tırpan – Söğüt 2010	A. A. Tırpan - B. Söğüt, “Lagina, Börükçü, Belentepe ve Mengefe 2008 Yılı Çalışmaları”, 31. KST-III (2010), 505-527.
Tırpan – Gider 2011	A. A. Tırpan – Z. Gider, “Lagina ve Börükçü 2009 Yılı Çalışmaları”. 32. KST-II (2011), 374-395.
Tırpan et al. 2012	A. A. Tırpan – Z. Gider – A. Büyüközer, “The Temple of Hekate at Lagina”. Ed. T. Schulz. Dipteros und Pseudodipteros: Bauhistorische und Archäologische Forschungen, Internationale Tagung (13-15 November 2009, Regensburg), Byzas 12, İstanbul, 2012, 181-202.
Webb 1996	P. A. Webb, Hellenistic Architectural Sculpture: figural motifs in western Anatolia and the Aegean Islands, Madison/Wise, 1996.
Winter 1994	F. E. Winter, “Problems of Tradition and Innovation in Greek Fortifications in Asia Minor, Late Fifth to Third Century B.C.”, Eds. P. Debord - R. Descat. Fortifications et Défense du Territoire en Asie Mineure Occıdentale et Méridionale, Bordeaux, 1994, 29-52.