Tisna Antik Kentinde Bulunan Lydia Seramikleri Üzerine İlk Düşünceler
Aydın ERÖN - Merve Sultan ÇAKAN
Öz
Antik Dönem’de Aiolis Bölgesi’nde yer alan Tisna antik kenti günümüzde İzmir ili, Aliağa ilçe sınırları içerisinde kalmaktadır. Tisna antik kentinde 2018 ve 2019 yıllarında gerçekleştirilen yüzey araştırmalarında ağırlıklı olarak Sarıkale Tepe ve Kocakale Tepe mevkiileri incelenmiştir. Bu çalışmalarda yedi adet Lydia seramiği parçası saptanmıştır. Bu parçalardan beş tanesi Sarıkale Tepe mevkiinde, iki tanesi ise Kocakale Tepe mevkiinde bulunmuştur. Sarıkale Tepe buluntularının kutsal alan olduğu düşünülen bir bölgeden gelmesi önemlidir. Kocakale Tepe mevkii örnekleri ise nekropolis olabileceği düşünülen bir alanda bulunmuştur. Çalışmada ele alınan Lydia seramiklerinin tamamı “damarlı boyama” tekniğinde boyanmış olup, bunlar parlak ve mat boyalı olmak üzere iki farklı stildedir. Tisna buluntusu Lidya seramikleri, oinokhoe, tabak, skyphos ve çanak gibi farklı formlara ait parçalardan oluşmaktadır.
Tisna antik kenti Lydia Bölgesi’ne bağlanan bir yol ağının yakınında kurulmuştur. Bu nedenle yerleşimin Lydia kültürü ile etkileşim içerisinde olduğu düşüncesi üzerinde durulmaktadır. Kentte gerçekleştirilen yüzey araştırmaları sırasında bulunan Lydia seramikleri de bu etkiyi kanıtlamaktadır. Lydia Krallığı’nın özellikle MÖ 7.-6. yüzyıllar arasında Batı Anadolu coğrafyası üzerinde hakimiyet kurduğu bilinmektedir. Lydia seramikleri de söz konusu dönemde geniş bir coğrafyada karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada ele alınan Lydia “damarlı boyama” tekniğinde yapılmış seramik parçaları, benzer örnekler ve yerleşimdeki diğer buluntular yardımıyla MÖ Geç 7.-Erken 6. yüzyıllar arasına tarihlendirilmiştir.
Akdeniz, E. ve Erön, A. (2017). Lydia Kültürünün Kuzey Lydia’daki İzleri: Thyateira-Hastane Höyüğü Kazıları’nda Bulunan Lydia Seramikleri. Tüba-Ar, 20, 79-92.
Akurgal, E. (1950). Bayraklı Kazısı Ön Rapor. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, VIII(1-2), 1-51.
Boehlau J. ve Schefold, K. (1942). Larisa am Hermos: die Ergebnisse der Ausgrabungen, 1902-1934. Band III, Die Kleinfunde. Berlin: Walter de Gruyter.
Brein, F. (1978). Geometrisch Dekorierte Keramik aus Ephesos. E. Akurgal (Ed.), The Proceedings of the Xth International Congress of Classical Archaeology (ss. 721-728). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Conze, A. (1910). Eine Griechische Stadt. JdI, 25, 1-8.
Cook, J. M. (1958/1959). Old Smyrna, 1948-1951. BSA, 53/54, 1-34.
Çakan, M. S. (2018). Hastane Höyüğü Kazılarında Ele Geçen Lydia Seramikleri Işığında M.Ö. 8-6. Yüzyıllar Arasında Thyateira Antik Kenti [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
Doğer, E. (2017). Aliağa Tarihi: İlk Çağ’dan 21. Yüzyıla, Ankara: Aliağa Kent Kitaplığı.
Erdan, E. (2019). Tisna Antik Kenti. M. Çekilmez (Ed.), Aliağa ve Çevresindeki Antik Kentler (ss. 91-111). Ankara: Aliağa Kent Kitaplığı.
Erdan, E. ve Aydoğmuş, N. (2019). Aiolis’te Yeni Bir Arkaik Dönem Nekropolü Hakkında İlk Gözlemler: Tisna-Sarıkale Tepe Güney Yamacı. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(3), 1131-1157.
Erdan, E., Çekilmez, M., Tiro, A. O., Aydoğmuş, N., Yılmaz-Karabulut, N., Vardar, S., Gür, B., Semiz, B., Kapuci, U., Arınç, M., Ersavaş, K., Taşpınar, P., Yüksektepe, Y. B., ve Toprak, G. T. (2019). Tisna Antik Kenti ve Yakın Çevresi Yüzey Araştırması 2018 Yılı Çalışmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 37(1), 459-470.
Erdan, E. (2020a). Tisna I: İlk Araştırmalar ve Gözlemler. İstanbul: Ege Yayınları.
Erdan, E. (2020b). Tisna and the First Results of the New Researches. M. Çekilmez (Ed.), Aliağa ve Çevresi, Uluslararası Aliağa ve Çevresi-Aiolis Bölgesi-Arkeoloji ve Disiplinler Arası Araştırmalar Sempozyumu Bildirileri (ss. 353-371). İzmir.
Gider-Büyüközer, Z. (2014). Börükçü Nekropol Alanından Bir Arkaik Mezar. Tüba-Ar, 17, 111-128.
Greenewalt, C. H. (1966). Lydian Pottery of the Sixth Century B.C.: The Lydion and Marbled Ware [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Pennsylvania Üniversitesi, Pennsylvania.
Greenewalt, C. H. (2010). Lidya’da Çömlekçilik/Lydian Pottery. N. D. Cahill (Ed.), Lidyalılar ve Dünyaları/The Lydians and Their World (ss. 107-124). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Greenewalt C. H., Cahill, N. D., Dedeoğlu, H. ve Hermann, H. (1990). The Sardis Campaign of 1986. BASOR Supplementary Studies, No. 26, 137-177.
Gürtekin, R. G. (1998). Lydia Seramiğindeki Yabancı Etkiler [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Ege Üniversitesi, İzmir.
Gürtekin-Demir, R. G. (2002). Lydian Painted Pottery at Daskyleion. AnatSt, 52, 111-143.
Gürtekin-Demir, R. G. (2007). Provincial Production of Lydian Painted Pottery. A. Sagona ve A. Çilingiroğlu (Eds.), Anatolian Iron Ages 6: The Proceedings of the Sixth Anatolian Iron Ages Colloquium Held at Eskişehir (16-20 August 2004), Ancient Near Eastern Studies Supplement 20 (ss. 47-77). Louvain.
Gürtekin-Demir, R. G. (2011). An Eastern Mediterranean Painting Convention in Western Anatolia: Lydian Black-on-Red. K. Duistermaat ve I. Regulski (Eds.), Intercultural Contacts in the Ancient Mediterranean, Proceedings of the International Conference at the Netherlands-Flemish Institute in Cairo, 25-29 October 2008 (ss. 359-378). Paris: Peeters.
Gürtekin-Demir, R. G. (2014). Phrygian Aspects of Lydian Painted Pottery. AJA, 118(2), 223-239.
Hanfmann, M. A., Swift, G. F. ve Greenewalt, C. H. (1967). The Ninth Campaign at Sardis (1966). BASOR, 186, 17-52.
Kerschner, M. (2007). Das Keramikbild von Ephesos im 7. und 6. Jh. v. Chr. J. Cobet, V. von Graeve, W. D. Niemier ve K. Zimmermann (Eds.), Frühes Ionien Eine Bestandsaufnahme, Milesische Forschungen 5 (ss. 221-245). Mainz am Rhein: Philipp von Zabern.
Kerschner, M. (2008). Artemis Kutsal Alanı’nda Bulunan Pişmiş Toprak Kaplar. W. Seipel (Ed.), Efes Artemisionu. Bir Tanrıçanın kutsal mekânı (ss. 331-345). Viyana: Phoibos Verlag.
Kerschner, M. (2010). Lidyalıların Komşuları İyonyalılar ve Aiolia’lılar. N. D. Cahill (Ed.), Lidyalılar ve Dünyaları/The Lydians and Their World (ss. 247-266). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Kızıltepe-Bilgin, P. (2018). Afyonkarahisar İli Yüzey Araştırmaları Işığında İçbatı Anadolu’da Demir Çağı Seramiği [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
Koçak-Yaldır, A. (2009). İ.Ö. Yedinci ve Altıncı Yüzyıllarda Daskyleion’un Ticari İlişkileri [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Ege Üniversitesi, İzmir.
Mellaart, J. (1955). Iron Age Pottery From Southern Anatolia. Belleten, XIX(74), 115-136.
Mierse, W. E. (1986). Lydian Pottery at Aphrodosias. M. S. Joukowsky (Ed.), Prehistoric Aphrodisias Volume 2. An Account of the Excavations and Artifact Studies (ss. 413-424). Louvain: Brown University.
Özver, A. (2012). Aigai’den Ele Geçen Arkaik Dönem Seramikleri [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ege Üniversitesi, İzmir.
Panteleon, I. A. ve Senff, R. (2008). Die Grabung im Aphroditeheiligtum auf dem Zeytintepe bei Milet in den Jahren 2003–2005. AA, 2008(2), 33-46.
Ramage, N. H. (1994). Pactolus Cliff: an Iron Age site at Sardis and its pottery. A. Çilingiroğlu ve D. H. French (Eds.), Anatolian Iron Ages 3/Anadolu Demir Çağları 3, The Proceedingd of the Third Anatolian Iron Ages Colloquium held at Van, 6-12 August 1990/III. Anadolu Demir Çağları Sempozyumu Bildirileri Van, 6-12 Ağustos 1990 (ss. 173-183). Ankara: British Institute of Archaeology at Ankara.
Reinach, S. (1885). Chronique d’Orient. RA Troisième Série T. 5, 69-98.
Reinach, S. (1891). Chroniques d’Orient: documents sur les fouilles et découvertes dans l’Orient hellénique de 1883 à 1890. Paris: F. Didot frères.
Sams, G. K. (1979). Imports at Gordion. Lydian and Persian Periods. Expedition, 21(4), 6-17.
Sayce, A. H. (1882). Explorations in Aeolis. JHS, 3, 218-227.
Schaus, G. P. (1992). Imported West Anatolian Pottery at Gordion. AnatSt, 42, 151-177.
Schuchhardt, C. (1887). Vorläufiger Bericht über eine Bereisung der pergamenischen Landschaft. Sitzungsberichte der Königlich Preussischen Akademie der Wissenschaften zu Berlin, 1887, 1207-1214.
von Diest, W. (1889). Pergamon über den Dindymos zum Pontus, Gotha: Justus Perthes.
Erön, A. ve Çakan, M. S. (2021). Tisna Antik Kentinde Bulunan Lydia Seramikleri Üzerine İlk Düşünceler. Arkhaia Anatolika, 4, 1-14. DOI: 10.32949/Arkhaia.2021.24