Antik Kilikya Kenti Prakana’nın Konumu Hakkında Düşünceler
Ayhan YALÇIN
Öz
Dağlık Kilikya’da arkeolojinin yaşadığı temel sorunlardan birisi de adları bilinen bazı antik yerleşimlerin tam olarak lokalizasyonunun yapılamamış olmasıdır. Bu bağlamda antik kaynaklarda Prakana adlı yerleşimin Klaudiopolis (Mut) kenti ile Seleukeia pros to Kalykadno (Silifke) kentleri arasında bir yerde olduğu belirtilir. Ancak bu genel bilgi dışında yerleşimin tam konumu bilinmez.
Bu yazıda, özellikle Ramsay’ın 1890’da yazdıklarını esas alarak genel bir kabulle Prakana’nın Diokaisareia (bugünkü Uzuncaburç) kentine yerleştirilmesi ve bu adın Diokaisareia’nın eski adı olduğu bilgisi sorgulanmaktadır. Ramsay’ın yazdığı yıllarda Diokaisareia’nın gerçek konumu henüz bilinmemektedir. Bu nedenle Ramsay, antik kaynaklardaki anlatımları ölçüt almaktadır. Ayrıca, 787 yılındaki İkinci İznik Konsili’ne katılan rahip Manzon ile ilgili bilgiye güvenmektedir. Bu bilgiye göre Manzon, Prakana ve Diokaisareia’nın temsilcisidir. Ramsay, bu bilgiye dayanarak Diokaisareia ile Prakana’yı aynı yerleşim olarak kabul etmektedir. Ramsay’ın Diokaisareia’nın konumu ile ilgili önerileri konusunda Heberdey ve Wilhelm 1896 yılında, Laranda’dan Seleukeia’ya giden yol üzerinde bulunması gereken Diokaisareia’nın buraya (Ramsay’ın haritasındaki yere) yerleştirilip yerleştirilmeyeceğinin, şu an için kesin olarak ne ileri sürülebileceğini ne de çürütülebileceğini söylemektedir. Daha sonra, 1914 yılında Bauer tarafından şehir kapısı üzerindeki yazıtın okunması ile Uzuncaburç’un Diokaisareia olduğu anlaşılır. Bu durumda, yaptığımız kaynak araştırmalarına ve tarihsel bilgilere göre Prakana’nın Diokaisareia’da olması mümkün değildir. Coğrafi konumunun ipucunu veren tarihsel kaynaklardaki bilgilere göre Prakana’nın, Mut – Gülnar yolu üzerinde yer alan bugünkü Zeyne civarında konumlanması gerekir. Dolayısıyla Prakana adı Diokaisareia’nın eski adı değildir.
Akçay, F. (2020). Türkiye Selçuklu Devleti’nin Değişken Sınırları. [Yayımlanmamış Doktora Tezi], Ordu Üniversitesi.
Alishan, C. M. (1899). Sissouan ou L’Armeno Cilicie Description Geographique et Historique. Hachette Livre.
Baker, H. D., Collon, D., Hawkins, J. D., Pollard, T., Postgate,, J. N., Symington, D. ve Thomas, D. (1995). Kilise Tepe 1994. Anatolian Studies, 45, 139-191. http://. doi: 10.2307/ 3642918.
Bardakçı, K. (2018). Antik Çağ’da Konya Ovasını Taşeli Platosuna Bağlayan Yollar. Asya Studies 3, 39-45. https://doi.org/10.31455/asya.390030
Bent, J. T. (1891). A Journey in Cilicia Tracheia. JHS, 12, 206-224. https://doi.org/623512
BOA. NFS.d. no: 3687, 72-74 (Başkanlık Osmanlı Arşivi Nüfus Defterleri).
Brubaker, L. ve Haldon, J. (2011). Byzantium in the Iconoclast Era (ca680-850). Cambridge University Press.
Cramer, J. A. (1832). Geographical and Historical Description of AsiaMinor, Vol 2. Oxford University Press.
Türkiye Cumhuriyeti Dâhiliye Vekâleti (1928). Son Teşkîlât-I Mülkiyyede Köylerimizin Adları. İstanbul Hilâl Matbaası.
Erten, E. (2014). Arkeolojik Veriler ve Tarihsel Olaylar Işığında Olba’da Yerleşimin Sonu. Selevcia ad Calycadnum, 4. 57-72.
Guyer, S. (1909/10). Ala Kilise: ein kleinasiatischer Bau des V. Jahrhunderts Zeitschriftfür Geschichte der Architektur, 3, 192-199. https://doi.org/10.11588/diglit.22223.29
Heberdey, R. ve Wilhelm, A. (1896), Reisen in Kilikien. Gerold in Komm.
Hild, F. ve Hellenkemper, H. (1990). Kilikien und İsaurien, Tabula Imperii Byzantini V. Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
Kaplan, D. (2013). Kalykadnos (Göksu) Kıyısındaki Seleukeia (Silifke) ve Çevresi: Erken Hıristiyanlık Dönemine Kadar Anıtları ve Tarihi-Coğrafyası. S. Durugönül (Ed.) Silifke Taş Eserler Kataloğu – Heykeltraşlık ve Mimari Plastik Eserler (13-23). Pitura.
Keil, J. ve Wilhelm, A. (1931). Monumenta Asiae Minoris Antiqua, III. Manchester University Press.
Kirsten, E. (1973). Diokaisareia und Sebaste, zwei Stättegründungen derfrühen Kaiserzeitim Kilikischen Arbeitsgebiet der Akademie. Österreichische Akademie der Wissenschaften - Philosophisch-historische Klasse, 110 (347-363). VÖAW.
Kirsten, E. (1974). Elaiussa-Sebaste in Kilikien. E. Akurgal ve U. B. Alkım (Ed.) Mansel’e Armağan (777-802). Türk Tarih Kurumu.
Kolbell, E. (2005). Were You There ? Finding Ourselves at the Foot of the Cross, Louisville, Kentucky.
Kurt, M. (2018). Dağlık Kilikia ve Isauria’daki Kentleşme ve Sosyal Yaşam Üzerine Roma Kültürünün Etkileri. International Journal of History Studies, 10(3), 131-153. https://doi.org/10.9737/hist.2018.599
Magie, D. (1950) Roman Rule in Asia Minor, Princeton.
O’Rourke, M. (2011). The Last Era of Roman Magnificence: 12th Century Byzantium and the Komnenoi Emperors. Canberra.
Ramsay, W. M. (1890). Historical Geography of Asia Minor. John Murray.
Ramsay, W. M. (1960). Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası (M. Pektaş, Çev.). İstanbul. Milli Eğitim Bakanlığı Basımevi.
Sayar, M. H. (1999). Antik Kilikya’da Şehirleşme. XII. Türk Tarih Kongresi I, 12–16 Eylül 1994 (193–216). Türk Tarih Kurumu.
Seven, F. (2019). Vekayinamelerde Bulunan Anadolu Selçuklu Devleti’nin Diplomatik Vesikaları. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Niğde Üniversitesi.
Topdal, E. (2007). Kilikia Eyaleti: Kentler ve Roma Yönetimi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Ege Üniversitesi.
Umar, B. (2000). Kilikia, Bir Tarihsel Coğrafya Araştırması ve Gezi Rehberi. İnkılap Kitabevi.
Vryonis, S. Jr. (1971). The Decline of Medieval Hellenism in Asia Minor and the Process of Islamization from the Eleventh through the Fifteenth Century. University of California Press.
Yalçın, A. (2022). Antik Kilikya Kenti Prakana’nın Konumu Hakkında Düşünceler. Arkhaia Anatolika, 5, 74-83. https://doi.org/10.32949/Arkhaia.2022.44